۱۱:۱۰ – ۱۶ مرداد ۱۴۰۳
محمدرضا مقدسیان مجری و منتقد سینما به مناسبت ۱۶ مرداد ماه (۶ آگوست) سالروز بمباران هسته‌ای هیروشیما توسط آمریکا درباره روایت سلیقه‌ای تاریخ در سینما عنوان کرد: یک مساله مهم تاریخی وجود دارد که ما در طول حداقل یک قرن اخیر شاهد آن هستیم و آن هم این است که تاریخ به شکل انتخابی و سلیقه‌ای به نگارش در می‌آید. درواقع همان جمله قدیمی که می‌گفت «تاریخ را فاتحان می‌نویسند» این روز‌ها تعبیرش اینگونه شده است که «تاریخ را کسانی می‌نویسند که رسانه را در دست دارند». سینما به عنوان یک رسانه بسیار تأثیرگذار این روز‌ها از یک هنر صرف فاصله گرفته است و تبدیل به یک صنعت شده است که در ظاهر یک صنعت سرگرمی است، اما در اصل در همه جای دنیا جریان سینما تلاش دارد نوعی از پارادایم‌های فکری، فرهنگی، تاریخی و سیاسی را در ذهن مخاطب شکل دهد.
وی با بیان اینکه یکی از مصادیق مواجهه انتخابی با تاریخ، بمباران وحشتناک هیروشیما و ناکازاکی توسط ارتش آمریکا است، گفت: در طول یک قرن اخیر ما اتفاقات مهمی را از باب نسل‌کشی، جنایت و جنگ تجربه کرده‌ایم، اما جریان‌های سینمایی و رسانه‌ای انتخاب کرده‌اند که کدام یکی از این اتفاقات بد باشد و کدام یکی از این اتفاقات توجیه شود. درحالی که نسل‌کشی و کشتار گسترده آدم‌ها به هر شکلی و توسط هر کسی محکوم و غیرانسانی است.
ما در یک قرن اخیر چند اتفاق مهم داشتیم؛ یکی کشتار یهودی‌ها توسط آلمان نازی در جریان جنگ جهانی دوم بود که همه ما فارغ از اینکه ابعاد این اتفاق چقدر بوده است با اصل ماجرا مخالف هستیم. اما در کنار آن با همان شدت و اهمیتی نه‌چندان کمتر بمباران هیروشیما و ناکازاکی را شاهد بودیم. امروزه نیز شاهد نسل‌کشی مسلمانان فلسطینی توسط رژیم صهیونیست هستیم. همه این موارد از یک جنس هستند، از جنس رفتار‌های دیکتاتور مابانه هیتلرگونه.
این منتقد ادامه داد: همانطور که نازی‌ها در جنگ جهانی هولوکاست را رقم زدند، آمریکا در بسیاری از کشور‌ها جنایت کرد و رژیم صهیونیستی نیز سال‌هاست که در سرزمین‌های اشغالی همین جنایت را انجام می‌دهد، اما در مقابل وقتی رسانه‌ها را دنبال می‌کنیم، فیلم‌ها و سریال‌های زیادی ساخته می‌شود درباره جنگ جهانی دوم و در این جنگ همیشه آلمان نازی و هیتلر تقبیح و آمریکا و اروپا مظلوم و فاتح معرفی می‌شوند.
مقدسیان با بررسی موضوعی فیلم «اوپنهایمر» درباره پرداختن به موضوع بمب بیان کرد: فیلم «اوپنهایمر» ساخته کریستوفر نولان که درباره ساخت و ابداع بمب اتم توسط اوپنهایمر و استفاده آن بمب در ژاپن به بهانه پایان جنگ جهانی دوم ساخته شده است نیز در همین زمین بازی می‌کند. واقعیت این است که دنیا نمی‌پذیرد که استفاده از بمب اتم کاری انسانی است و همه آن را محکوم می‌کنند. درواقع ساخت بمب اتم و سلاح‌های کشتار جمعی توسط کل دنیا توجیه‌ناپذیر است.
در این شرایط دولتی مانند آمریکا ۲ راه پیش رو دارد؛ یکی اینکه کلاً این واقعه تاریخی را زیر سوال ببرد که چنین امکانی وجود ندارد، زیرا تبعات آن عیان شده است. راه دوم این است که تاریخ را به سبک خودش بنویسد. مجموع آثاری که در این مورد ساخته شده است اعم از مستندی درباره زندگی اوپنهایمر که پیش از فیلم نولان به نمایش درآمد و فیلم‌های دیگری درباره این موضوع همه در همین راستا حرکت می‌کنند که ساخت بمب اتم و استفاده از آن در ژاپن را توجیه کنند.
چه کسی مقصر استفاده از بمب اتم بود
وی افزود: در این فیلم ۲ رگه مشخص از این‌نوع جهت‌گیری وجود دارد؛ یکی اینکه اوپنهایمر شخصیتی بود که خودش لایه‌هایی از رفتار‌های ضداجتماعی داشته است و به واسطه فشار سیاست‌مداران در یک دوره خاص این بمب را ساخته است. توجیه استفاده از این سلاح نیز این بود که اگر این بمب ساخته و استفاده نمی‌شد جنگ جهانی دوم پایان پیدا نمی‌کرد. این منطق می‌گوید که در ابتدا خود اوپنهایمر و رئیس جمهور وقت آمریکا مقصر هستند و اینگونه توجیه می‌کند که برای جلوگیری از روند کشتار آدم‌ها در جنگ ما از این بمب استفاده کردیم، اما ادامه این جمله را نمی‌گویند که ما آدم‌های بسیاری را کشتیم و ۲ شهر را نابود کردیم و اثرات ژنتیکی ناشی از بمب را تا سال‌های سال به مردم ژاپن تحمیل کردیم. همچنین خطر رقابت هسته‌ای را در دنیا میان آمریکا و شوروی در آن دوره و کشور‌های دارای این فناوری فعال کردیم. همان آدم‌ها که جریان هولوکاست را محکوم می‌کنند کاری که خودشان در ژاپن کردند و کار رژیم صهیونیستی در غزه را توجیه می‌کنند که در جهت منافع انسانی است.
تحقیق درباره لایه‌های مختلف فیلم
این منتقد سینما با اشاره به اینکه سینما جذابیت‌های بصری و روایی خود را دارد، توضیح داد: این را در نظر بگیریم که ما نمی‌خواهیم هنر سینما و لذت مواجهه با آثار سینمایی را از خودمان دریغ کنیم، اما به عنوان شهروند مسئول وظیفه داریم که لایه‌های سیاسی، اجتماعی و تاریخی آثار را هم بررسی کنیم و آگاهانه‌تر به آنها رجوع کنیم.
مقدسیان در پایان تصریح کرد: اگر بررسی کنیم که هر سال چند اثر درباره جنگ جهانی، هولوکاست و خطر نازیسم در جهان تولید می‌شود به این نتیجه می‌رسیم که شاید حداقل هرسال ۱۰ اثر شاخص تولید می‌شود. زمانی این آثار تولید می‌شد تا آمریکا را به عنوان ناجی اروپا معرفی کنند و یک وقت به رژیم صهیونیست بابت جنایت‌هایش حق می‌دهند و گاهی سیاست‌های روسیه را با آلمان نازی و هیتلر مقایسه می‌کنند. در کل تاریخ را به شکلی روایت می‌کنند که به نفع امروزشان باشد. ماجرای بمباران هیروشیما و ناکازاکی یا بمباران شیمیایی کشور خودمان در دوران دفاع مقدس بسیار دردآور هستند و اثراتشان همچنان وجود دارد، اما جریان غالب رسانه‌ای و سرمایه‌داری و قدرت مایل نیست که این مسائل روایت شود. اگر روایت هم شود روایت نرم و لطیف و توجیه‌شونده خودشان را مطرح می‌کنند.
بمباران اتمی هیروشیما و ناکازاکی ۲ عملیات اتمی بودند که در زمان جنگ جهانی دوم به دستور هری ترومن رئیس‌جمهور وقت آمریکا، علیه امپراتوری ژاپن انجام گرفتند. فیلم «اوپنهایمر» به نویسندگی و کارگردانی کریستوفر نولان درباره زندگی جی. رابرت اوپنهایمر، فیزیکدان نظری آمریکایی است که به عنوان «پدر بمب اتمی» شناخته شده‌است.
منبع: مهر
